Бүгінде Қазақстан халқының шамамен 37%-ы, яғни 7,5 миллионға жуық адам, ауылдық жерлерде тұрады. Алайда жыл сайын ауыл халқы мен өзендердің саны азайып келеді. Бұл өзінше жаман немесе жақсы жағдай емес – бұл елдің даму деңгейі мен ауылдық тұрғындардың үлесінің арасындағы белгілі бір корреляцияның объективті көрінісі.

Ғалымдар мен экономистердің зерттеулеріне сәйкес, елдің экономикалық, әлеуметтік және технологиялық дамуы жоғары болған сайын, ауыл халқының үлесі төмендейді. Бұл үрдіс екі өзара байланысты фактормен түсіндіріледі: урбанизация, яғни қалалардың өсуі мен экономикалық дамуға байланысты халықтың көшіп келуі, және ауыл шаруашылығында механизацияның дамуы, ол еңбекке деген қажеттілікті азайтады. Мысалы, АҚШ-та ауыл халқының үлесі 16,5%, ал бір адамға шаққандағы ЖІӨ 85 810 доллар болса, Қазақстанда 37% және 14 445 доллар. Бұл көрсеткіштер елдің даму деңгейі мен ауылдық тұрғындардың санын салыстыруға мүмкіндік береді.
Дегенмен, объективті трендтерге қарамастан, ауыл дамуы ерекше қолдауды қажет етеді. Ауыл – біздің халықтың бесігі, ұлттық мәдениет пен салт-дәстүрді сақтаушы, халықтың ішкі күш-қуаты мен бірегейлігін анықтайтын орталық. Ауылдың дамуы мен қолдауы – елдің болашағына инвестиция, ұлттық идентичносттаң сақталуының кепілі.
Ауылдарды дамыту бойынша мемлекеттік шаралар
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2022 жылғы 26 қарашада қабылдаған «2023–2027 жылдарға арналған ауылдық жерлерді дамыту концепциясы» – бұл ауылды дамытудың негізгі құжаты. Инаугурациялық сөзінде Президент атап өткендей:
«Ауыл – ел бесігі. Ауылдардағы өмір жағдайын жақсарту – біздің мақсатымыз».
Концепцияны іске асырудың негізгі құралдарының бірі – 2019 жылдан бастап іске қосылған «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасы. Бағдарлама әлеуметтік, инженерлік және көлік инфрақұрылымын жаңартуға бағытталған. 2027 жылға дейін 7 миллион ауыл тұрғыны үшін заманауи базалық қызметтер қамтамасыз етіледі. Бұл жаңа мектептер, емханалар, мәдениет және спорт нысандары, жолдар, сумен және электрмен үздіксіз қамтамасыз ету, кеңжолақты интернет, ХҚО (ЦОН) нысандары және тағы басқа қызметтер.
Ауыл экономикасын дамыту
Ауылдардағы халықтың табысын арттыру агроөнеркәсіптік өндіріс, кәсіпкерлік және ауыл шаруашылығы кооперациясы арқылы жүзеге асырылады. Кіші шаруашылықтарды біріктіру фермерлерге шығынды азайтуға, өнім көлемін арттыруға, техниканы және жерді бірлесіп пайдалануға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, өнімді делдалсыз сатуға жағдай жасалады. Бұл бағытта 2023 жылы басталған «Ауыл аманаты» жобасы микроқаржыландыру, техника лизингі және шағын бизнесті қолдауға арналған.
Күтілетін нәтижелер
Концепцияны жүзеге асыру нәтижесінде:
• Жалақысы күнкөріс минимумынан төмен адамдардың үлесі 5,8%-ға дейін төмендейді;
• Жұмыссыздық деңгейі 4,2%-ға дейін төмендейді;
• Су мен электрмен қамтамасыз ету 100%-ға жетеді;
• Ауылдық жерлердегі интернетпен қамтылу – 97%;
• Жолдар мен көлік инфрақұрылымы жақсы жағдайда – 95%.
Қорытынды
Ауылдарды дамыту – тек аграрлық секторды жетілдіру емес, бұл қазақ халқының мәдени кодын сақтау, ұлттық бірегейлікті нығайту мәселесі. Жүйелі реформалар арқылы ауылдар тек тұрғындары үшін жайлы өмір сүру орны ғана емес, сонымен қатар ұлт бесігі болып қала береді. Осылайша, ауыл – елдің экономикалық, әлеуметтік және мәдени дамуының негізгі тірегі болады.